ซีรีส์เกาหลีเปลี่ยนพฤติกรรมคนดูโดยไม่รู้ตัวได้มากมาย ไม่ว่าจะทำให้เราแยกขยะ ไม่ดื่มแล้วขับ ยกชามก๋วยเตี๋ยวซดน้ำซุป ฯลฯ ล่าสุดที่ซอฟต์พาวเวอร์เกาหลีมีอิทธิพลต่อเราคือ ยัยจิ๋วฮงฮีจูจากซีรีส์ When the Phone Rings ทั้งตัดพ้อ ด่าไฟแลบ ออกอาการงอลและบอกรักคุณสามี ‘แพคซาออน’ ด้วย ‘ภาษามือ’เรื่องง่ายๆ อย่างการพูดฉอดสื่อสารกันนั้น กลายเป็นเรื่องที่ใครบางคนไม่อาจทำได้ กระทั่งถูกทำให้แปลกแยกในสังคม แต่ความรู้สึกโดดเดี่ยวแปลกแยกจากการไม่อาจสื่อสารกับใครได้นั้นก็อาจบรรเทาลงไปได้เช่นกันด้วย ‘ภาษามือ’
คนหูหนวกมีปัญหาสุขภาพมากกว่าคนทั่วไป 2 เท่า
แม้มีหลายประเทศที่ประกาศให้ภาษามือเป็นภาษาราชการ อาทิ นิวซีแลนด์ เซาท์แอฟริกา ปาปัวนิวกินีและมอลตา ทว่า ยังเป็นส่วนน้อยเมื่อมีผู้ใช้ภาษามือราวๆ 72 ล้านจากประชากรโลก 8.2 พันล้านคน จึงไม่แปลกใจที่มีผลการศึกษามากมายที่ชี้ว่า คนหูหนวก (รวมไปถึงผู้บกพร่องทางการได้ยินและคนหูหนวกที่ตาบอดร่วมด้วย แต่คำที่ห้ามใช้เด็ดขาดคือ ‘x!@ใบ้’) มีปัญหาสุขภาพจิตมากกว่าคนทั่วไป 2 เท่า
เพราะการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพจะทำให้คนเราแสดงออกได้ถึงความคิด อารมณ์และความรู้สึก อันเป็นองค์ประกอบสำคัญอย่างยิ่งของการมีสุขภาพจิตที่ดี แต่เมื่อไม่อาจสื่อสารกับใครให้เข้าใจกันได้ ยังมาซึ่งความอึดอัดคับข้องใจ แปลกแยกและโดดเดี่ยว ซึ่งล้วนกร่อนเซาะสุขภาพจิตอย่างร้ายกาจ… ดังที่มีงานวิจัยระบุว่า ความเหงาทำลายสุขภาพได้เทียบเท่ากับการสูบบุหรี่วันละ 15 มวน และร้ายแรงกว่าการเป็นโรคติดสุรา เบาหวาน และไม่ออกกำลังกาย


ยังไม่รวมถึงความไม่สามารถเข้าถึงข้อมูลต่างๆ หรือมีอุปสรรคในการดำเนินชีวิตประจำวัน เช่น เรื่องธรรมดาอย่างการดูหนัง/ซีรีส์ หากไม่มีซับไตเติ้ล หรือการไปดูคอนเสิร์ต หากไม่มีซับไตเติ้ลหรือล่ามภาษามือก็เท่ากับอรรถรสในการเสพศิลปะบันเทิงแทบจะหายไปทั้งหมด
ภาษามือจึงเปรียบดั่งค้อนทุบทลายกำแพงทางภาษาพูดและเขียน ขณะเดียวกันก็เป็นเสมือนสะพานเชื่อมโยงคนหูหนวกกับสังคม หรืออย่างน้อยที่สุดคนใกล้ตัวที่คนหูหนวกจำเป็นต้องสื่อสารด้วยเป็นประจำ เช่น ผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพ ครู เพื่อนร่วมงาน และครอบครัว
ภาษามือ : สังคมที่จะไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง
จาก Diversity ที่รันทุกวงการมาสู่ Inclusivity คำฮอตที่ทุกภาคส่วนต้องใส่ไว้เป็นสโลแกนล่าสุด จึงเป็นโอกาสอันดีหากว่าเราจะมีสังคมที่เปิดรับชุมชนคนหูหนวกมากขึ้นผ่านกลไกต่างๆ เช่น
Do not do this…อย่าละเลยคนหูหนวก ในวงสนทนาที่มีคนหูหนวกอยู่ด้วย และไม่มีการสื่อสารให้เขาเข้าใจ อย่าเอ่ยคำพูดทำนองว่า “ช่างเหอะ เดี๋ยวฉันค่อยบอกเธอทีหลังแล้วกัน”
Do this instead…ดึงคนหูหนวกเข้าร่วมวงสนทนา พยายามหาทางสื่อสารให้ทุกคนเข้าใจ รวมถึงคนหูหนวกด้วย เช่น ใช้แอปพลิเคชัน speech-to-text บอกให้คนในวงสนทนาพูดทีละคน หรือพิมพ์ข้อความในมือถือ เป็นต้น


Do not do this… อย่าเหมารวมว่าคนหูหนวกก็เหมือนๆ กันหมดทุกคน
Do this instead… เลือกวิธีการสื่อสารที่คนหูหนวกผู้นั้นถนัด คนหูหนวกบางคนใช้แต่ภาษามือ บางคนที่หูหนวกและตาบอดร่วมด้วยถนัดระบบการรับสัมผัส (Tactile System) เช่น อ่านและเขียนอักษรเบรลล์ ใช้มือสัมผัสพื้นผิวของสิ่งต่างๆ หรือใช้วิธีการฟังแถบบันทึกเสียง ขณะที่คนหูหนวกบางคนไม่เคยเรียนภาษามือเลยและพึ่งพาการอ่านปากหรือเขียนเท่านั้น
Do not do this…อย่าล้อเลียนผู้ใช้ภาษามือ ภาษามือไม่ใช่การชูนิ้วแบบแก๊งสเตอร์ ทำสัญญาณแบบทหาร หรือทำไม้ทำมือล้อเลียนชาวบ้านอย่างพวกบูลลี่ แต่ภาษามือคือภาษาอีกตระกูลหนึ่งเช่นเดียวกับอีก 7,151ภาษาที่มนุษย์ใช้สื่อสารกันทั่วโลก และรู้ไหมว่า คนหูหนวกบางรายพูดได้แต่อาจออกเสียงไม่ชัด การล้อเลียนภาษามือและการพูดของคนหูหนวกคือ NO-NO ตัวใหญ่มากที่ไม่ควรทำ
Do this instead…เรียนภาษามือเบื้องต้น ภาษามือไม่ใช่ภาษาสากลที่มีแบบเดียวใช้เหมือนกันทั่วโลก แต่แตกต่างกันไปตามแต่ละภาษาพูด จึงมีภาษามือมากกว่า 300 แบบ โดยภาษามือไทยมีช่องทางการเรียนได้หลายแห่ง เช่น
- โรงเรียนเศรษฐเสถียรมีคลาสเรียนภาษามือฟรีทุกวันเสาร์ https://www.setsatian.ac.th/
- ศึกษาภาษามือเบื้องต้นด้วยตัวเองจากวิดีโอจาก EDeafEducation for the deafได้ที่ https://edeafthailand.org
- ฝึกจากฐานข้อมูลภาษามือไทยโดยสมาคมคนหูหนวกแห่งประเทศไทยที่ทยอยอัปเดตคำใหม่อยู่เรื่อยๆ ได้ที่ https://www.th-sl.com
กิจกรรม Deaf-friendly
นอกจากนี้ การเลือกทำกิจกรรมที่คนหูหนวกมีส่วนร่วมด้วยได้จะยิ่งส่งผลดีต่อสุขภาพจิตของคนหูหนวกให้เกิดความรู้สึกเป็นหนึ่งเดียวกับกลุ่ม โดยที่ผ่านมามีศิลปินและสื่อต่างๆ ที่พยายามทำให้พื้นที่สาธารณะเป็น Inclusive Public เช่น
- Coldplay จัดล่ามภาษามือและ ‘SUBPAC’ กระเป๋าเป้ที่ใช้การสั่นสะเทือนเพื่อให้คนหูหนวกได้อรรถรสของดนตรีในคอนเสิร์ตของวง
- Seventeen ใช้ภาษามือในท่าเต้นเพลงต่างๆ ของวงมาตั้งแต่ปี 2026 เริ่มจาก Pretty U, Home, Clap, Thanks, Snap Shoot และ Darl+ing
- Pannana หรือ ‘พรรณนา’ แอปพลิเคชันที่ช่วยให้คนตาบอดดูหนังได้โดยใช้เสียงบรรยายภาพ (Audio Description) ทำให้คนหูหนวกและตาบอดดูหนังของ GDH ในโรงภาพยนตร์ SF แบบได้ฟีล
อย่างไรก็ตาม ระหว่างนี้ได้ภาษามือเกาหลีหลายคำเฉยเลย เพราะฤทธิ์จากการติดซีรีส์ When The Phone Rings แค่นั่งๆ นอนๆ ดูซีรีส์ยังได้ขนาดนี้ ถ้าตั้งใจเรียนจะขนาดไหน!
Text: Suphakdipa Poolsap