3 ปีซ้อนที่ผ่านมา เป็นคนทำหนังผู้หญิงต่างหากที่ทำให้คานส์ครองพื้นที่สื่อได้ เมื่อตัวเลขไม่โกหกใคร คานส์ 2025 จึงเป็นปีที่ผู้หญิงได้ส่งเสียงดังกว่าเคย…หรือไม่ เมื่อปี 2017 นักแสดงตัวมารดาของวงการหนังฝรั่งเศส Isabelle Huppert ขุดค้นประวัติศาสตร์ 70 ปีของเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติเมืองคานส์แล้วพบว่า มีหนังที่กำกับโดยผู้หญิงเรื่องเดียวเท่านั้นที่เคยคว้าปาล์มทองคำ รางวัลสูงสุดของเทศกาล คือ The Piano โดย Jane Campion ในปี 1993
และต้องรอนานถึง 28 ปีกว่าที่ Titane โดย Julia Ducournau จะเป็นหนังเรื่องที่สองของผู้กำกับหญิงที่ได้ปาล์มทองคำไปครองในปี 2021 ตามมา Anatomy of a Fall โดย Justine Triet ในปี 2023 ส่วน Coralie Fargeat คว้ารางวัลบทยอดเยี่ยม ในปี 2024 จาก The Substance หนังไม่กี่เรื่องที่คุณภาพเกินคำร่ำลือ มาถึง 2025 พวกเธอตกคานส์ หรือยึดเกาะคานส์ได้แน่นหนาดีอยู่?
#1 Cannes’s Last Boss
หัวของคานส์ 2025 ล้วนมีแม่มังกรคุม Iris Knobloch ชนะโหวตให้นั่งตำแหน่งประธานการจัดเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติคานส์ 2 สมัยซ้อน ตั้งแต่ปี 2022 ยาวไปถึงปี 2028 ทำให้เธอกลายเป็นประธานการจัดคานส์คนแรกที่เป็นผู้หญิง
ส่วนรางวัล 4 สาขาของคานส์ปีนี้ ทั้ง Palme d’Or รางวัลปาล์มทองคำสำหรับหนังยาวในสายการประกวดหลัก, หนังแอนิเมชั่น/หนังสั้น, Un Certain Regard การประกวดสายรอง และ Camera d’Or รางวัลกล้องทองคำสำหรับผู้กำกับหน้าใหม่ที่ทำหนังยาวเป็นเรื่องแรก ประธานคณะกรรมการตัดสินทั้ง 4 สายล้วนเป็นผู้หญิงทั้งสิ้น โดยสายการประกวดหลักปีนี้ Juliette Binoche นักแสดงชาวฝรั่งเศสเป็นประธาน รับไม้ต่อจาก Greta Gerwig ผู้กำกับหญิงชาวอเมริกันเมื่อปี 2024, Sophia Loren ปี 1966 และ Olivia de Havilland ปี 1965
#2 7 Female Filmmakers
จากหนัง 22 เรื่องที่เข้าชิงปาล์มทองคำปีนี้ มีหนังจากผู้กำกับหญิงทั้งสิ้น 7 เรื่องเท่ากับปีที่แล้ว คิดเป็น 31.81% ได้แก่ Kelly Reichardt (The Mastermind), Julia Ducournau (Alpha), Mascha Schilinski (Sound of Falling), Hafsia Herzi (La Petite Dernière), Chie Hayakawa (Renoir), Carla Simón (Romeria) และ Lynne Ramsay (Die, My Love นำแสดงโดย Jennifer Lawrence) อีกทั้งหนังเปิดเทศกาลยังเป็นของผู้กำกับหญิง Amélie Bonnin เรื่อง Leave One Day
#3 New Female Directors
คานส์ยังเป็นเวทีให้ผู้กำกับหญิงหน้าใหม่พาหนังมาเปิดตัว อาทิ Kristen Stewart ที่กำกับหนังยาวเรื่องแรก The Chronology of Water ดัดแปลงจากบันทึกความทรงจำของ Lidia Yuknavitch (รับบทโดย Imogen Poots) นักว่ายน้ำไบเซ็กชวลที่ยังหลอกหลอนด้วยอดีตที่เคยถูกทารุณทางเพศและอาการเสพติด ซึ่งหนังได้รับคำวิจารณ์ที่ดี เป็นกำลังใจให้คริสเตนที่กล่าวว่าตลอด 8 ปีที่พยายามทำหนังเรื่องนี้ รู้สึกเหมือนอยู่ในเรือจมน้ำทุกวัน
Scarlett Johansson กลับมาคานส์หนนี้เป็นผู้กำกับหนังครั้งแรกใน Eleanor the Great เรื่องราวของ Eleanor Morgenstein คุณทวดวัย 94 ที่สูญเสียเพื่อนรักที่เหลืออยู่คนเดียวไป แต่ทวดจะสู้! และมีเพื่อนใหม่เป็นนักศึกษาวัย 19 ในนิวยอร์ก ซึ่ง June Squibb ผู้รับบทเอเลนอร์กล่าวในการฉายรอบปฐมทัศน์ว่า “ไม่ใช่ว่าคนอายุ 95 จะมีคนลุกขึ้นยืนปรบมือให้ที่คานส์กันทุกคนนะ!” ลงท้ายว่าหนังที่สการ์เลตต์กำกับหนแรกได้รีวิวดีกว่า The Phoenician Scheme หนังใหม่ของ Wes Anderson ที่เธอร่วมแสดงซึ่งเข้าชิงปาล์มทองคำปีนี้เสียอีก
#4 Women in Motion
Kering ฉลองครบ 10 ปีของโปรแกรมส่งเสริมผู้หญิงในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ โดยในปีนี้โปรแกรม Women in Motion ขอยกมงให้เธอ ‘นิโคล คิดแมน’ ซึ่งในปี 2017 พาผลงาน 4 เรื่องมาฉายที่คานส์ จนปีนั้นผู้จัดงานต้องดำริรางวัลพิเศษขึ้นมาใหม่ให้ราชินีแห่งคานส์ไปครอง
และในปี 2017 นั้นเองที่เป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของนิโคล เมื่อเธอประกาศต่อหน้าสื่อว่าจะร่วมงานกับผู้กำกับหญิงอย่างน้อย 1 คนทุกๆ 18 เดือน ผ่านไป 8 ปี นิโคลทำงานกับผู้กำกับหญิงไปแล้ว 27 คน อาทิ Susanne Bier (The Perfect Couple และ Practical Magic 2 คู่กับ Sandra Bullock อีกครั้ง), Lulu Wang (Expats), Halina Reijn (Babygirl), Mimi Cave (Holland) ฯลฯ
ท่ามกลางหนังรายได้สูงสุดของปี 2017 เป็นผลงานของผู้กำกับหญิงเพียง 4% เมื่อมาถึงปี 2024 เพิ่มขึ้นเป็น 13.6% ซึ่งในทรรศนะของนิโคลแล้วถือว่ายังต่ำอยู่มาก “พวกเราพร้อมพิสูจน์ให้เห็นว่าพวกเราทำเงินให้คุณได้ มาลงทุนในตัวพวกเราและเชื่อมั่นในตัวพวกเราเถอะ เพราะเสียงของพวกเราก็สำคัญ”
The Red Sea Film Foundation (Red Sea FF) เป็นอีกองค์กรหนึ่งที่เฉลิมฉลองผู้หญิงมากสามารถในวงการภาพยนตร์ในโลกอาหรับ แอฟริกาและเอเชียในงาน Women in Cinema Gala ที่คานส์ปีนี้ ท่ามกลาง Elham Ali นักแสดงดังชาวซาอุ, Jacqueline Fernandezมิสศรีลังกาที่ผันตัวเป็นนักแสดงบอลลีวูด, Gaya Jiji ผู้กำกับหญิงชาวซีเรีย ยังมีนักแสดงชาวไทย อิงฟ้า วราหะ ที่ฝากผลงานการแสดงไว้มากมาย อาทิ บทมีนาในซีรีส์ Show Me Love, กุหลาบ ดอกไม้แพงที่สุดในหอบุปผชาติในบางกอกคณิกา, โหม๋ คนชายขอบสุดอาภัพในหนังวิมานหนาม, สารวัตรอาโปในซีรีส์หยดฝนกลิ่นสนิม รวมทั้งผลงานใหม่ในบทบาทคุณบุญเลื่องใน Lady Bee ดัดแปลงจากวรรณกรรมอีโรติกชั้นครูเรื่องจันดารา
#5 After a Decade of Waiting
ให้หลัง 10 ปี ใหม่-ดาวิกา โฮร์เน่ กลับไปที่คานส์อีกครั้งกับหนังใหม่ 2 เรื่อง ‘Inherit’ ปลุกตำนานผีที่มีตีนเยอะที่สุด ‘คุณยายวรนาฏ’ ซึ่งเวอร์ชั่นที่ 4 นี้เป็นผลงานใหม่ของบรรจง ปิสัญธนะกูล ผู้กำกับที่เคยร่วมงานกับใหม่ในหนังพันล้านเรื่องแรกของไทย ‘พี่มากพระโขนง’ โดยหนัง Inherit เปิดตัวที่แรกในตลาดภาพยนตร์ Marché du Film ที่คานส์ปีนี้
ส่วนหนังอีกเรื่องที่ใหม่นำแสดงได้สร้างประวัติศาสตร์ไปแล้ว ‘ผีใช้ได้ค่ะ (A Useful Ghost)’ ของผู้กำกับ รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค ซึ่งใหม่รับบทเป็นแนท ภรรยาที่เสียชีวิตเพราะมลพิษฝุ่น วิญญาณของเธอยังคงห่วงหาสามีจึงทำตัวให้เป็นประโยชน์ สิงเครื่องดูดฝุ่นคอยกำจัดปัญหาผีที่ใช้ไม่ได้ออกไปจากโรงงานของแม่สามี นัยว่าอยากพิสูจน์รักแท้ว่าคนกับเครื่องดูดฝุ่นครองคู่กันได้ หนังที่ครีเอทีฟตั้งแต่ชื่อเรื่องไปจนถึงพลอตเรื่องนี้กลายเป็นหนังไทยเรื่องแรกในรอบ 15 ปีที่ชนะรางวัลจากคานส์ และเป็นหนังไทยเรื่องแรกที่คว้ารางวัล AMI Paris Grand Prize รางวัลสูงสุดของสายประกวด Critics Week (Semaine de la Critique) “ขออุทิศหนังเรื่องนี้ให้แก่ผีทุกคนในประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นผีที่มีประโยชน์หรือไม่ก็ตาม ผมหวังว่าหนังเรื่องนี้จะทำให้ผีเหล่านั้นถูกมองเห็น ถูกรับฟังมากขึ้น เพื่อที่จะได้มีคนพูดถึงพวกเขามากกว่าที่เคย ขอบคุณครับ” ผู้กำกับกล่าว
‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ยังเข้าชิง Camera d’Or (กล้องทองคำ), รางวัล FIPRESCI จากสมาพันธ์นักวิจารณ์ภาพยนตร์นานาชาติ และรางวัล Queer Palm สำหรับภาพยนตร์ที่นำเสนอประเด็นเควียร์ที่คานส์ปีนี้อีกด้วย เห็นผู้หญิงยุ่บยั่บไปหมดก็อย่าได้ชะล่าใจไป เผลอแป๊บเดียว เสียงพวกเธออาจเบาลงอีกเมื่อไรก็ได้!.
Text: Suphakdipa Poolsap